TAGI: PRZEWODNIK ŚWIĘTOKRZYSKIE
Świętokrzyski Park Narodowy obejmuje swoim położeniem fragment Gór Świętokrzyskich porośnięty głownie lasami jodłowymi i jodłowo – bukowymi, będącymi pozostałością dawnej Puszczy Świętokrzyskiej. Główny trzon parku stanowi Pasmo Łysogórskie z Łysicą 614m n.p.m. położoną w północno – zachodniej części Pasma oraz Łysą Górą 595 m n.p.m. położoną w części południowo-wschodniej. W Świętokrzyskim Parku Narodowym obecnie istnieje pięć obszarów ochrony ścisłej ( dawnie nazewnictwo rezerwat). Trzy z nich: na Chełmowej Górze, Święty Krzyż i Łysica, powstały przed powołaniem parku w 1950 roku, dwa pozostałe: Czarny las i Mokry Bór, po jego utworzeniu.
W obrębie Obszarów Ochrony Ścisłej znajdują się wychodnie skalne zwane gołoborzami. Zbudowane są ze skał kwarcytowych pokruszonych w różnej wielkości bloki skalne. Ukształtowały się w ciągu ostatniego miliona lat w wyniku procesów zwietrzelinowych towarzyszących klimatowi peryglacjalnemu, tj. występowaniu na obszarach sąsiadujących z lodowcem. Gołoborza kształtowały się w wyniku posuwania i ustępowania lądolodu w okresie kolejnych zlodowaceń ( glacjałów), ale obecne uzyskały formę dopiero w holocenie. Stanowią bez wątpienia duże urozmaicenie przyrodnicze i turystyczne.
Nazwa gołoborze jest terminem ludowym nadanym przez miejscową ludność. Określa ona obszary bezleśne (gołe od boru) znajdujące się na stokach pasm górskich. Gołoborza zbudowane są z bloków kambryjskiego piaskowca kwarcytowego powstałych ponad 500 mln lat temu. W Świętokrzyskim Parku Narodowym występują one zarówno na północnym jak i południowym stoku pasma Łysogórskiego.
Na Łysej Górze powstało największe w Górach Świętokrzyskich i jedno z największych w średniogórzu Środkowej Europy pole nagiej pokrywy blokowej. Gołoborze to nosi imię znanego botanika prof. R. Kobendzy i zajmuje 3,84 ha powierzchni. Łysogórskie gołoborza stanowią najbardziej charakterystyczny element przyrody nieożywionej znajdujący się na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Wychodnie skalne widoczne ze szczytu Łysicy i Łysej Góry stanowią tylko niewielki fragment całego kompleksu gołoborzy rozciągającego się na północnych i południowych zboczach gór. Dzieje się tak za sprawą ich specyficznego 3-poziomowego układu.
Wkraczanie lasu na gołoborza. Poszczególne pola skalne o znacznym stopniu nachylenia są od siebie oddzielone poziomymi tarasami porośniętymi lasami. Najlepiej zachowany jest najwyższy, przyszczytowy poziom. Niższe ukryte za pasmem drzew, są silnie rozczłonkowane. Mniejsze z nich są niemal w całości pokryte dywanami mchów, borówki czernicy i paproci. Również te największe płaty gołoborzy stopniowo poddają się „atakowi” lasu, który wąskimi pasmami wdziera się między bloki skalne. Na obrzeżach gołoborzy wytworzył się lokalny zespół o nazwie jarzębina świętokrzyska. Uważa się, że to zbiorowisko było jednym ze stadiów sukcesyjnych prowadzących do wkroczenia lasu na gołoborza.
Formy przyrody ożywionej i nieożywionej można obejrzeć z platformy widokowej usytuowanej po północnej stronie Łysej Góry i również podziwiać piękną Dolinę Dębniańską. O każdej porze roku chętnie tu przychodzą turyści. Zapraszam.
Paweł Krzos, Danuta Ramiączek
przewodnicy po świętokrzyskim
Literatura / źródło: Świętokrzyski Park Narodowy
„Parki Narodowe” , nr 1/1996
